Yeni Kanun Teklifi Onaylandı! İhlallere Cezalar Yolda!

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulu'nda İklim Kanunu Teklifi'nin beş yeni maddesi onaylandı.

Meclisteki toplantıda kabul edilen bu maddelere göre, farklı kurum ve kuruluşlar tarafından hazırlanacak olan plan, program, strateji, eylem planları ve diğer politika belgelerinde, yeşil büyüme yaklaşımı ve net sıfır emisyon hedefleri doğrultusunda iklim değişikliği ile mücadele için İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan strateji ve eylem planlarının belirlenen unsurları esas alınacak.

STRATEJİ VE EYLEM PLANLARI GÜNCELLENMELİ

İklim değişikliği ile ilgili strateji ve eylem planları, sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliği ile uyum sağlama çalışmaları için İklim Değişikliği Başkanlığı koordinasyonunda, ilgili kurum ve kuruluşların iş birliğiyle ulusal ölçekte hazırlamak, uygulamak, izlemek, değerlendirmek ve gerektiğinde güncellemek amacıyla periyodik olarak oluşturulacak.

Her ilde, ilin özelliklerine uygun olarak strateji ve eylem alanlarını belirlemek ve bunların hayata geçirilmesini sağlamak amacıyla vali başkanlığında, ilgili kurum ve kuruluşların yerel temsilcileri ile yerel yönetimlerin temsiliyle İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu oluşturulacak. Bu kurulun sekretaryası Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın taşra birimleri tarafından yürütülecek, çalışmalara ilişkin usul ve esaslar ise Bakanlık tarafından belirlenecek.

HER İL İÇİN PLANLAR HAZIRLANACAK

Yerel iklim değişikliği eylem planları, sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum sağlama amacı güdülerek, adil geçiş gerekliliklerini gözeterek her ilin entegre bir planı olacaktır. Bu planlar vali koordinasyonunda, büyükşehir belediyeleri için büyükşehir belediyesi, diğer iller için il belediyesi ve il özel idaresinin birlikte katkılarıyla, ilgili kurumların katılımıyla hazırlanacak ve karar alınmak üzere İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu'na sunulacak.

EYLEM PLANI HAZIRLANMALI

Yerel iklim değişikliği eylem planlarının oluşturulması veya izlenmesi süreçlerinde, ilgili kurum ve kuruluşlar kendilerinden talep edilen belgeleri, bilgileri ve verileri ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda paylaşacak.

Sektörel etkilenebilirlik ve risk analizleri, dönemsel olarak iklim modelleri kullanılarak İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından hazırlanacak ve güncellenecek. Ayrıca, kurum ve kuruluşlarca iklim değişikliği ile mücadele kapsamındaki faaliyetler ve yatırımlar için iklim finansmanı ve teşvik kaynaklarının geliştirilmesi, kullanılması ve sürdürülebilir finansman araçlarının yaygınlaşması sağlanacaktır.

Döngüsel ekonomi hedefleri ve sıfır atık uygulamaları çerçevesinde, ürünlerin yeniden kullanımı, atıkların alternatif hammadde veya yan ürün olarak değerlendirilmesi, geri dönüşüm ve geri kazanım süreçlerinin zorunlu kullanım oranlarının belirlenmesine yönelik çalışmalar, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile ilgili diğer bakanlıklarla iş birliği içinde yürütülecek ve destek mekanizmaları oluşturulacak.

İklim Değişikliği Başkanlığı, ulusal, sektörel ve tematik raporlar düzenleyecek, finansal kaynakları iklim değişikliği ile mücadele yatırımlarına yönlendirmeyi kolaylaştırmak hedefiyle teşvik mekanizmaları geliştirecek; bununla birlikte Türkiye Yeşil Taksonomisini kurma ve işletme görevini üstlenecek.

KARBON DÜZENLEME MEKANİZMASI KURULUYOR

Türkiye Gümrük Bölgesi'nde ithal edilen ürünlerin gömülü sera gazı emisyonlarını kontrol etmek üzere Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) kurulması planlanıyor. SKDM'nin raporlama, kapsam, içerik, usul ve esasları, ilgili bakanlıklarla iş birliği içinde Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenmesi sağlanacak.

Kurum ve kuruluşlarca yapılacak planlama ve uygulama araçlarında teknolojik öz yeterlilik kapasitesinin artırılması öncelikli hedeflerden biri olacak ve temiz teknolojilerin geliştirilmesi ile yaygın kullanımına odaklanılacaktır.

Başkanlık, karbon yakalanması, depolanması teknolojileri ve hidrojen teknolojisi gibi iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik yeni teknolojik gelişmeleri takip edecek, bu alanlarda projelerin geliştirilmesi için ilgili kurumlarla iş birliği yapacak ve koordinasyon sağlayacaktır.

Başkanlığa bağlı ilgili kurumlarla iş birliği içerisinde enstitüler ve araştırma ile uygulama merkezleri de kurulabilecek. Bunun yanında, kamuoyunda farkındalığın artırılmasına ve toplumun iklim değişikliğine karşı duyarlılığının artırılması amacıyla eğitim, bilinçlendirme ve kapasite geliştirme faaliyetleri gerçekleştirilecektir.

Tüm eğitim seviyelerinde müfredat ve öğretim programlarının güncellenmesi, ayrıca yeşil iş gücünün yetiştirilmesi ile ilgili çalışmalara, Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulu iş birliği ile yön verilecektir.

Uygulamaya ilişkin usul ve esaslar, ilgili bakanlıkların görüşleri doğrultusunda, Ulusal Katkı Beyanı, uzun vadeli iklim değişikliği politika belgeleri ve belirlenen net sıfır emisyon hedefleri doğrultusunda gerekli yetkilendirmeler dahilinde kamu kurum ve kuruluşları tarafından belirlenecektir.

EMİSYON TİCARET SİSTEMİ KURULUYOR

Teklif kapsamında, İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) oluşturulacak, ulusal tahsisat planlarının hazırlanması ve dağıtım süreçleri gerçekleştirilecektir. Bu çerçevede esnekliği ve piyasa istikrarını sağlayan mekanizmalar da geliştirilebilecektir. Piyasa işletmecisi, ETS piyasasını yönetecek.

ETS kapsamındaki sera gazı emisyonlarına neden olan işletmelerin, bu faaliyetleri gerçekleştirebilmeleri için İklim Değişikliği Başkanlığından sera gazı emisyon izni almaları zorunlu olacak.

Yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, emisyon izninin geçerlilik süresi içinde tesisin niteliğinde veya işleyişinde oluşan değişiklikler ile emisyon izni sahibi gerçek veya tüzel kişilerde meydana gelecek değişiklikler sonucunda izin Başkanlık tarafından güncellenecek veya iptal edilecektir.

ETS'deki işletmeler tarafından doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon değerine karşılık gelen yıllık tahsisat teslim edilmesi zorunlu hale getirilecektir.

Tahsisat teslim yükümlülüğünü yerine getirmeyen işletmelerin, bir sonraki yıl için tahsisatlarını teslim ederken belirlenen yaptırıma esas sera gazı emisyonlarına karşılık gelen tahsisatları da sunmaları gerekecek.

TAHSİSATLAR İHALE KANUNUNA TABİ OLMAYACAK

ETS kapsamında verilecek ücretsiz tahsisatlar, tarihsel emisyon verileri veya kıyaslama değerlerine dayanarak sağlanacaktır. Ulusal tahsisat planları Resmi Gazete'de duyurulacak. ETS piyasasında işlem görecek tahsisatlarla ilgili tüm işlemler, Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmayacaktır.

Tahsisatların teminat sözleşmesine konu edilmesi mümkün olmayacak. İlk aktarılan ücretsiz tahsisatların, işlem kayıt sistemindeki hesabından transfer edilmedikçe haczine izin verilmeyecek.

Tahsisatların elektronik ortamda kayden işlenmesi ve izlenmesi gerekecektir.

Teslim yükümlülüğünü yerine getirme zamanından önce tesislerin faaliyetlerini sonlandırması, işletmenin tasfiye edilmesi ya da konkordato kararı alınması, bu yükümlülüğün yerine getirilmesine engel teşkil etmeyecek.

Mali uzlaşma ile diğer mali işlemlere ait teminatlar ve oluşturulan temerrüt garanti hesabı içerisindeki varlıklar, amaçları dışında kullanılamayacak, haczedilemeyecek ve rehnedilemeyecek, idari otoritelerin tasfiye kararlarından etkilenmeyecek ve iflas masasına dahil edilemeyecek.

KARBON PİYASASI KURULU KURULACAK

Karbon Piyasası Kurulu, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı'nın başkanlığında, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı temsilcilerinden oluşacak. Ayrıca Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkan Yardımcısı, Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanı ve İklim Değişikliği Başkanı da kurulda yer alacak.

Kurulun sekretaryası Başkanlık tarafından yürütülecek. Gerektiği takdirde, diğer kamu kurumları ve kuruluşları, sivil toplum örgütleri, meslek kurulu ve üniversiteler, oy hakkı olmaksızın toplantılara davet edilebilecek.

Kurul, ulusal tahsisat planını onaylayacak, ETS piyasasında ücretsiz tahsisatların dağıtımı ile ilgili karar verecek, birincil piyasada satışa sunulacak tahsisat miktarını belirleyecek, ETS içerisinde kullanılacak denkleştirme oranın belirlenmesi gibi işlevleri üstlenecek, uluslararası karbon piyasasında yer alacak sektörler, projeler ve faaliyetler konusunda belirleyici olacak.

Karbon Piyasası Kurulu, üye tam sayısının üçte iki çoğunluğuyla toplanacak ve toplantı kararları açık oylama ile alınacaktır. Oylarda eşitlik oluşması durumunda, kurul başkanının oy kullanımı esas alınacaktır.

DANIŞMA KURULU TEMSİLCİLERİ

Danışma Kurulu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı'nın liderliğinde Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği, Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği, Uluslararası Yatırımcılar Derneği, Türkiye İhracatçılar Meclisi, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu gibi kuruluşların yanı sıra Türkiye Bankalar Birliği, Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği ile Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği ve Türk Mühendis ve Mimar Odaları Çevre Mühendisleri Odası'ndan temsilciler ile gerektiğinde ilgili diğer kamu kuruluşları ve üniversitelerin birer temsilcisi ile başkanlık temsilcisinden oluşacaktır.

Danışma Kurulu'nun sekretaryasını Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği gerçekleştirecek. Bu kurul, ETS ile ilgili strateji ve eylemlere dair danışmanlık niteliğinde kararlar alacaktır. Alınan kararlar, gerekçeleri ile birlikte Karbon Piyasası Kurulu'na sunulmak üzere Başkanlığa iletilecektir.

Başkanlık, tahsisat süreçleri ile sera gazı emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması süreçlerini yönetecek, denkleştirme faaliyetlerini düzenleyecek ve ETS çerçevesinde karbon kredilerinin kullanımını belirleyecektir. Ayrıca, uluslararası düzeyde karbon kredisi ithal etme ve ihraç etme konularında stratejiler geliştirecek ve diğer piyasalarla iş birliği yapacaktır.

GÖREVLER TANIMLANDI

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, ETS piyasası üzerindeki piyasa bozucu eylemlere dair gözetim ve denetim usul ve esaslarını Sermaye Piyasası Kurulu'nun görüşü doğrultusunda belirlenecek.

Piyasa işletmecisi, piyasalara ilişkin mali uzlaştırma işlemlerini yürütmekle yükümlü olup, piyasa bozucu davranışları Başkanlık ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'na bildirmek zorundadır.

Piyasa işletmecisi, tahsisatların ve emisyon ticaretine ilişkin Başkanlık ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun onayıyla uygun görülen standartlaştırılmış sözleşmelerin ETS piyasasında işlem görmesi için gerekli organizasyonu sağlamalıdır. Ayrıca, tahsisatların ihracı, elde tutulması, transferi, iptali ve itfası için gerekli işlem kayıt sistemini kuracak, kaydi tahsisatları ve bunlara bağlı hakları elektronik ortamda izleyerek gizliliğini temin edecektir.

Merkezi uzlaştırma kuruluşu, ETS piyasasında teminat yönetimi ve nakit takas işlemlerini gerçekleştirecektir.

Piyasa şeffaflığını sağlamak hedefiyle, ücretsiz tahsisat verileri, doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon değerleri ve teslimat yükümlülüklerine dair bilgiler Karbon Piyasası Kurulu kararı doğrultusunda kamuya açıklanabilir. ETS piyasası üzerindeki denetim ve gözetim süreçlerinde ise, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve piyasa işletmecisine gönderilecek bilgi taleplerinde Elektrik Piyasası Kanunu'nun ilgili hükümleri saklı kalacaktır.

DENKLEŞTİRME İŞLEMLERİNDE KARBON KREDİSİ KULLANILACAK

Bu teklifle, ETS kapsamındaki tahsisat yükümlülüklerinin bir kısmının eşdeğer miktarda karbon kredisi ile karşılanmasına imkan tanınacaktır.

ETS ve gönüllü taahhütler doğrultusunda gerçekleştirilecek denkleştirme işlemleri için sera gazı emisyonlarının azaltımı ve giderim faaliyetleri ile yutak alanlarının artırılmasına yönelik projeler aracılığıyla karbon kredisi üretecek ulusal bir sistem kurulacak ve bu sistemin esasları İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından belirlenecektir.

Bu denkleştirme projelerine ilişkin bilgi, belge ve verilerin hatalı ya da hileli olduğunun tespiti durumunda, ilgili denkleştirme miktarı tahsisat teslim yükümlülüğünde kullanılamayacak ve yükümlülüğün yerine getirilmediği kabul edilecektir. Bu durumda, proje sahibine yaptırımlar uygulanacaktır.

Bu düzenlemenin yanı sıra, karbon kredilerinin üretimi ve kullanılmasına dair ulusal karbon kredilendirme sisteminin esasları İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından belirlenecek.

Ulusal standart ve metodolojilerin geliştirilmesi amacıyla ilgili kuruluşlarla iş birliği yapılacaktır. İçinde bulunulan gönüllü karbon piyasasında ulusal ya da uluslararası standartlara uygun karbon kredisi üretimi gerçekleştiren ya da gerçekleştirecek projelerin sahipleri, projelerini belirlenen süre içerisinde karbon kredisi kayıt sistemine kaydettirmekle yükümlü olacaktır.

İklim Değişikliği Başkanlığı, bu kapsamda uluslararası standartları geliştiren kuruluşlarla iş birliği yapabilecektir.

CEZA MÜEYYİTİ BELİRLENDİ

Kanun teklifinde yükümlülüklere ilişkin idari yaptırımlar da netleştirildi.

Bu kapsamda, sera gazı emisyonları takibine dair yasa ya da sınırlamalara uymayanlara, doğrulanmış sera gazı emisyonu raporunu zamanında sunmayanlar için 500 bin ile 5 milyon lira arasında idari para cezası uygulanacaktır.

Ozon tabakasını zayıflatan maddelere dair mevzuatta belirtilen usul ve esaslara, yasaklara ya da sınırlamalara aykırı hareket edenlere 2,5 milyon lira ceza, ozon tabakasını incelten maddeleri içeren ürünlere bakım ve onarım hizmeti veren gerçek ve tüzel kişilere 250 bin lira, yine bu maddeleri içeren ürünlerin etiketlenmesine ilişkin hükümleri ihlal edenlere 120 bin lira idari para cezası verilecektir.

KOMİSYON SALI GÜNÜ YİNE TOPLANACAK

Diğer yandan, TBMM Genel Kurulu’nun bugünkü toplantısının gerçekleştirilmeyeceğine dair Danışma Kurulu kararı alındı.

Kanun teklifinin ikinci bölümüne ilişkin görüşmeler tamamlandıktan sonra TBMM Başkanvekili Pervin Buldan, oturuma ara verdi. Sonrasında Komisyonun yerini doldurmaması nedeniyle Buldan, bir sonraki toplantının 1 Temmuz Salı günü saat 15.00'te yapılmak üzere kapatıldığını açıkladı.